Besede Zapovednika vernika, a.s.

Beseda 90

Share

Beseda 90.

Beseda ova poznata je kao „Beseda duhova“* i zauzima vrlo visoko mesto među govorima Zapovednika vernika.

 

رَوَى مَسْعَدَةُ بْنُ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَلَيهِ السَّلامُ، أَنَّهُ قَالَ خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ بِهَذِهِ الْخُطْبَةِ عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ، وَذَلِكَ أَنَّ رَجُلًا أَتَاهُ، فَقَالَ لَهُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، صِفْ لَنَا رَبَّنَا مِثْلَ مَا نَرَاهُ عِيَانًا لِنَزْدَادَ لَهُ حُبًّا وَبِهِ مَعْرِفَةً، فَغَضِبَ وَنَادَى الصَّلَاةَ جَامِعَةً، فَاجْتَمَعَ النَّاسُ حَتَّى غَصَّ الْمَسْجِدُ بِأَهْلِهِ، فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ وَهُوَ مُغْضَبٌ مُتَغَيِّرُ اللَّوْنِ، فَحَمِدَ اللهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ وَصَلَّى عَلَى النَّبِيِّ، صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ، ثُمَّ قَالَ:

Mas'ada ibn Sadaka prenosi od imama Džafera ibn Muhameda Sadika a.s., da je rekao: “Zapovednik vernika održao je besedu ovu sa propovedaonice u Kufi nakon što ga je neko upitao: ‘O Zapovedniče vernika! Opiši nam Boga na takav način da Ga možemo zamisliti kao da Ga očima vidimo, kako bi ljubav naša i znanje naše o Njemu porasli!’ Zapovednik vernika naljutio se na to, pa je naredio muslimanima da se okupe u džamiji. Skupilo se takvo mnoštvo muslimana da je džamija bila prepuna. Onda se Zapovednik vernika pope na propovedaonicu dok je još bio u stanju gneva, a boja mu još bejaše promenjena. Nakon što je hvalio i veličao Boga i prizivao blagoslov Njegov na Verovesnika Njegovog, rekao je:

 

Opis Boga

الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَا يَفِرُهُ الْمَنْعُ وَالْجُمُودُ، وَلَا يُكْدِيهِ الْإِعْطَاءُ وَالْجُودُ، إِذْ كُلُّ مُعْطٍ مُنْتَقِصٌ سِوَاهُ، وَكُلُّ مَانِعٍ مَذْمُومٌ مَا خَلَاهُ، وَهُوَ الْمَنَّانُ بِفَوَائِدِ النِّعَمِ وَعَوَائِدِ الْمَزِيدِ وَالْقِسَمِ، عِيَالُهُ الْخَلَائِقُ، ضَمِنَ أَرْزَاقَهُمْ، وَقَدَّرَ أَقْوَاتَهُمْ، وَنَهَجَ سَبِيلَ الرَّاغِبِينَ إِلَيْهِ، وَالطَّالِبِينَ مَا لَدَيْهِ، وَلَيْسَ بِمَا سُئِلَ بِأَجْوَدَ مِنْهُ بِمَا لَمْ يُسْأَلْ، الْأَوَّلُ الَّذِي لَمْ يَكُنْ لَهُ قَبْلٌ فَيَكُونَ شَيْ‏ءٌ قَبْلَهُ، وَالْآخِرُ الَّذِي لَيْسَ لهُ بَعْدٌ فَيَكُونَ شَيْ‏ءٌ بَعْدَهُ، وَالرَّادِعُ أَنَاسِيَّ الْأَبْصَارِ عَنْ أَنْ تَنَالَهُ أَوْ تُدْرِكَهُ مَا اخْتَلَفَ عَلَيْهِ دَهْرٌ فَيَخْتَلِفَ مِنْهُ الْحَالُ، وَلَا كَانَ فِي مَكَانٍ فَيَجُوزَ عَلَيْهِ الِانْتِقَالُ، وَلَوْ وَهَبَ مَا تَنَفَّسَتْ عَنْهُ مَعَادِنُ الْجِبَالِ، وَضَحِكَتْ عَنْهُ أَصْدَافُ الْبِحَارِ مِنْ فِلِزِّ اللُّجَيْنِ وَالْعِقْيَانِ وَنُثَارَةِ الدُّرِّ وَحَصِيدِ الْمَرْجَانِ مَا أَثَّرَ ذَلِكَ فِي جُودِهِ، وَلَا أَنْفَدَ سَعَةَ مَا عِنْدَهُ، وَلَكَانَ عِنْدَهُ مِنْ ذَخَائِرِ الْأَنْعَامِ مَا لَا تُنْفِدُهُ مَطَالِبُ الْأَنَامِ، لِأَنَّهُ الْجَوَادُ الَّذِي لَا يَغِيضُهُ سُؤَالُ السَّائِلِينَ، وَلَا يُبْخِلُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّينَ

Slavljen je Bog, Koga odbijanje i uskraćivanje u davanju ne čine imućnijim i Koga darežljivost i izdašnost ne osiromašuju, iako se imetak davaoca svakog osim Njega umanjuje, a uskratitelj svaki osim Njega je pokuđen. On je darivatelj darova blagotvornih i poklona i nagrada obilnih, i sva stvorenja su zavisna od Njega. On je zajamčio opskrbu njihovu i odredio im sredstva životna. On je pripremio put za one koji Mu se okreću i one koji traže ono što je kod Njega. On je darežljiv u onome što se od Njega traži, isto kao i u onome što se od Njega ne traži. On je prvi za Koga nije bilo „pre“, tako da pre Njega ništa ne može biti, i poslednji za Kojeg nema „posle“, tako da posle Njega ništa ne može biti. On sprečava zenice očne od opažanja biti Njegove, vreme se ne menja nad Njim da bi nastala promena ikakva u pogledu stanja Njegovog. On nije ni na jednom mestu da bi se zamislilo kretanje Njegovo s jednog mesta na drugo. Da On daruje sve ono što izbacuju vreli rudnici planinski, ili zlato, srebro, bisere i korale koje kriju dubine morske, to ne bi smanjilo darežljivost Njegovu, niti meru onoga što On ima, i još uvek bi imao riznice darova takve kao da nisu bile umanjene zahtevima stvorenja, jer je On Darežljivi Koga prosjačenje siromaha ne može osiromašiti, niti istrajnost molitelja na tvrdičluk primorati.

Božiji atributi u Kur’anu

فَانْظُرْ أَيُّهَا السَّائِلُ، فَمَا دَلَّكَ الْقُرْآنُ عَلَيْهِ مِنْ صِفَتِهِ فَائْتَمَّ بِهِ، وَاسْتَضِئْ بِنُورِ هِدَايَتِهِ، وَمَا كَلَّفَكَ الشَّيْطَانُ عِلْمَهُ مِمَّا لَيْسَ فِي الْكِتَابِ عَلَيْكَ فَرْضُهُ وَلَا فِي سُنَّةِ النَّبِيِّ، صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ، وَأَئِمَّةِ الْهُدَى أَثَرُهُ، فَكِلْ عِلْمَهُ إِلَى اللهِ سُبْحَانَهُ، فَإِنَّ ذَلِكَ مُنْتَهَى حَقِّ اللهِ عَلَيْكَ، وَاعْلَمْ أَنَّ الرَّاسِخِينَ فِي الْعِلْمِ هُمُ الَّذِينَ أَغْنَاهُمْ عَنِ اقْتِحَامِ السُّدَدِ الْمَضْرُوبَةِ دُونَ الْغُيُوبِ الْإِقْرَارُ بِجُمْلَةِ مَا جَهِلُوا تَفْسِيرَهُ مِنَ الْغَيْبِ الْمَحْجُوبِ، فَمَدَحَ اللهُ تَعَالَى اعْتِرَافَهُمْ بِالْعَجْزِ عَنْ تَنَاوُلِ مَا لَمْ يُحِيطُوا بِهِ عِلْمًا، وَسَمَّى تَرْكَهُمُ التَّعَمُّقَ فِيمَا لَمْ يُكَلِّفْهُمُ الْبَحْثَ عَنْ كُنْهِهِ رُسُوخًا، فَاقْتَصِرْ عَلَى ذَلِكَ، وَلَا تُقَدِّرْ عَظَمَةَ اللهِ سُبْحَانَهُ عَلَى قَدْرِ عَقْلِكَ فَتَكُونَ مِنَ الْهَالِكِينَ، هُوَ الْقَادِرُ الَّذِي إِذَا ارْتَمَتِ الْأَوْهَامُ لِتُدْرِكَ مُنْقَطَعَ قُدْرَتِهِ، وَحَاوَلَ الْفِكْرُ الْمُبَرَّأُ مِنْ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ أَنْ يَقَعَ عَلَيْهِ فِي عَمِيقَاتِ غُيُوبِ مَلَكُوتِهِ، وَتَوَلَّهَتِ الْقُلُوبُ إِلَيْهِ لِتَجْرِيَ فِي كَيْفِيَّةِ صِفَاتِهِ، وَغَمَضَتْ مَدَاخِلُ الْعُقُولِ فِي حَيْثُ لَا تَبْلُغُهُ الصِّفَاتُ لِتَنَاوُلِ عِلْمِ ذَاتِهِ رَدَعَهَا وَهِيَ تَجُوبُ مَهَاوِيَ سُدَفِ الْغُيُوبِ مُتَخَلِّصَةً إِلَيْهِ سُبْحَانَهُ فَرَجَعَتْ، إِذْ جُبِهَتْ مُعْتَرِفَةً بِأَنَّهُ لَا يُنَالُ بِجَوْرِ الِاعْتِسَافِ كُنْهُ مَعْرِفَتِهِ، وَلَا تَخْطُرُ بِبَالِ أُولِي الرَّوِيَّاتِ خَاطِرَةٌ، مِنْ تَقْدِيرِ جَلَالِ عِزَّتِه الَّذِي ابْتَدَعَ الْخَلْقَ عَلَى غَيْرِ مِثَالٍ امْتَثَلَهُ، وَلَا مِقْدَارٍ احْتَذَى عَلَيْهِ مِنْ خَالِقٍ مَعْبُودٍ كَانَ قَبْلَهُ، وَأَرَانَا مِنْ مَلَكُوتِ قُدْرَتِهِ، وَعَجَائِبِ مَا نَطَقَتْ بِهِ آثَارُ حِكْمَتِهِ، وَاعْتِرَافِ الْحَاجَةِ مِنَ الْخَلْقِ إِلَى أَنْ يُقِيمَهَا بِمِسَاكِ قُوَّتِهِ مَا دَلَّنَا بِاضْطِرَارِ قِيَامِ الْحُجَّةِ لَهُ عَلَى مَعْرِفَتِهِ، فَظَهَرَتِ الْبَدَائِعُ الَّتِي أَحْدَثَتْهَا آثَارُ صَنْعَتِهِ وَأَعْلَامُ حِكْمَتِهِ، فَصَارَ كُلُّ مَا خَلَقَ حُجَّةً لَهُ وَدَلِيلًا عَلَيْهِ، وَإِنْ كَانَ خَلْقًا صَامِتًا، فَحُجَّتُهُ بِالتَّدْبِيرِ نَاطِقَةٌ، وَدَلَالَتُهُ عَلَى الْمُبْدِعِ قَائِمَةٌ، فَأَشْهَدُ أَنَّ مَنْ شَبَّهَكَ بِتَبَايُنِ أَعْضَاءِ خَلْقِكَ، وَتَلَاحُمِ حِقَاقِ مَفَاصِلِهِمُ الْمُحْتَجِبَةِ لِتَدْبِيرِ حِكْمَتِكَ، لَمْ يَعْقِدْ غَيْبَ ضَمِيرِهِ عَلَى مَعْرِفَتِكَ، وَلَمْ يُبَاشِرْ قَلْبَهُ الْيَقِينُ بِأَنَّهُ لَا نِدَّ لَكَ، وَكَأَنَّهُ لَمْ يَسْمَعْ تَبَرُّؤَ التَّابِعِينَ مِنَ الْمَتْبُوعِينَ، إِذْ يَقُولُونَ تَاللهِ إِنْ كُنَّا لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ، إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعالَمِينَ، كَذَبَ الْعَادِلُونَ بِكَ، إِذْ شَبَّهُوكَ بِأَصْنَامِهِمْ، وَنَحَلُوكَ حِلْيَةَ الْمَخْلُوقِينَ بِأَوْهَامِهِمْ، وَجَزَّءُوكَ تَجْزِئَةَ الْمُجَسَّمَاتِ بِخَوَاطِرِهِمْ، وَقَدَّرُوكَ عَلَى الْخِلْقَةِ الْمُخْتَلِفَةِ الْقُوَى بِقَرَائِحِ عُقُولِهِمْ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مَنْ سَاوَاكَ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ خَلْقِكَ فَقَدْ عَدَلَ بِكَ، وَالْعَادِلُ بِكَ كَافِرٌ بِمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ مُحْكَمَاتُ آيَاتِكَ، وَنَطَقَتْ عَنْهُ شَوَاهِدُ حُجَجِ بَيِّنَاتِكَ، وَإِنَّكَ أَنْتَ اللهُ الَّذِي لَمْ تَتَنَاهَ فِي الْعُقُولِ فَتَكُونَ فِي مَهَبِّ فِكْرِهَا مُكَيَّفًا، وَلَا فِي رَوِيَّاتِ خَوَاطِرِهَا فَتَكُونَ مَحْدُودًا مُصَرَّفًا

O, tragaoče, koji se raspituješ za svojstva Božija! Pogledaj i ograniči se na ona svojstva Njegova koja su opisana u Kur'anu i potraži svetlo u blistavilu upute njegove. Prepusti Bogu Uzvišenom znanje ono na čije te je traženje šejtan podstakao, a čije traženje ti Kur'an nije naložio, niti o njemu ima ikakvog traga u postupcima i rečima Poslanika Božijeg s.a.v.a. i predvodnika upute. To je granica krajnja prava Božijeg nad vama. Znaj da su u znanju postojani oni koji se uzdržavaju od uklanjanja zastora koji se prostiru nad neznanim, a njihova potvrda o nepoznavanju pojedinosti skrivenog sprečava ih od istraživanja daljnjeg. Bog ih hvali zbog njihovog priznanja nemoći da spoznaju ono što im nije dopušteno i nazvao ih je postojanim u znanju zbog uzdržavanja njihovog da se udubljuju u ono što im On nije naredio da istražuju o biti Njegovoj. Zadovolji se time i ne ograničavaj veličinu Božiju prema meri razuma svoga, jer ćeš biti među onima koji su propali. On je Moćan, i ako mašta odapne strele svoje kako bi shvatila krajnje granice moći Njegove, i ako misao oslobođena opasnosti došaptavanja šejtanskih pokuša da Ga pronađe u dubinama tajni carstva Njegovog,  i ako srca žude da dostignu istinitosti svojstava Njegovih, a umovi kroče putevima uzanim da bi dostigli znanje o biti Njegovoj, prođu kroz tamne zamke nepoznatog i usredsrede se na Njega, On će ih sve odvratiti. Oni će se vratiti pobeđeni priznavši da se zbilja spoznanja Njegovog ne može shvatiti takvim naporima proizvoljnim, niti da u razumevanje mislilaca može ući trunčica uzvišenosti dostojanstva Njegovog. Bog je stvorio stvorenja ni iz čega, bez uzora ikakvog koji bi sledio i bez obrasca koji bi oponašao od ma kojeg stvoritelja znanog koji je bio pre Njega. On nam pokazuje carstvo moći i čuda koja kazuju o tragovima mudrosti Njegove. Priznanje stvorova o potrebi da ih On obdržava moći Svojom ukazuje na nužnost postojanja dokaza Njegovog o spoznaji Njega. Znaci stvaralačke moći Njegove i merilo mudrosti Njegove ukorenjeni su u čudesnostima koje je On stvorio. Sve što je On stvorio dokaz je u korist Njegovu i vodič prema Njemu. Čak i stvor nemi jeste vodič ka Njemu, kao da i on govori, a vođenje njegovo ka Stvoritelju je očito. Svedočim da onaj koji Te poredi sa stvorenjima Tvojim pripisujući Ti  delove raščlanjene i zglobove spojene i obmotane kožom i mesom, što kazuje o uređenosti u Tvom stvaranju, nije shvatio zbilju Tvoju, a srce njegovo nije dostiglo sigurnost verovanja, jer ne postoji ništa slično Tebi. I takav kao da nije čuo kako se oni odriču onih koje su sledili rečima: „Tako nam Boga, bili smo, zaista, u zabludi očitoj kad smo vas izjednačavali s Gospodarom svetova.” Lažu oni koji Te porede sa idolima svojim, oblače Ti odeću stvorenja zamišljanjem svojim, pripisuju Ti delove telesne po vlastitom nahođenju svojim i upoređuju Te sa stvorenjima sposobnosti različitih. Svedočim da onaj ko Te izjednačuje s bilo čim među stvorenjima Tvojim priznaje Ti jednakog, a onaj ko priznaje Tebi jednakog, jeste nevernik, u skladu sa onim što je navedeno u jasnim znacima Tvojim i o čemu svedoče jasni dokazi Tvoji. Svedočim da si Ti Bog Koga umovi ne obuhvataju tako da bi Ti svojstva zamišljali ili Te granicama obuhvatali ili promenu s jednog mesta na drugo Ti pripisivali.

Iz iste besede je ovo:

قَدَّرَ مَا خَلَقَ فَأَحْكَمَ تَقْدِيرَهُ، وَدَبَّرَهُ فَأَلْطَفَ تَدْبِيرَهُ، وَوَجَّهَهُ لِوِجْهَتِهِ فَلَمْ يَتَعَدَّ حُدُودَ مَنْزِلَتِهِ، وَلَمْ يَقْصُرْ دُونَ الِانْتِهَاءِ إِلَى غَايَتِهِ، وَلَمْ يَسْتَصْعِبْ إِذْ أُمِرَ بِالْمُضِيِّ عَلَى إِرَادَتِهِ، فَكَيْفَ وَإِنَّمَا صَدَرَتِ الْأُمُورُ عَنْ مَشِيئَتِهِ، الْمُنْشِئُ أَصْنَافَ الْأَشْيَاءِ بِلَا رَوِيَّةِ فِكْرٍ آلَ إِلَيْهَا، وَلَا قَرِيحَةِ غَرِيزَةٍ أَضْمَرَ عَلَيْهَا، وَلَا تَجْرِبَةٍ أَفَادَهَا مِنْ حَوَادِثِ الدُّهُورِ، وَلَا شَرِيكٍ أَعَانَهُ عَلَى ابْتِدَاعِ عَجَائِبِ الْأُمُورِ، فَتَمَّ خَلْقُهُ بِأَمْرِهِ، وَأَذْعَنَ لِطَاعَتِهِ، وَأَجَابَ إِلَى دَعْوَتِهِ، لَمْ يَعْتَرِضْ دُونَهُ رَيْثُ الْمُبْطِئِ، وَلَا أَنَاةُ الْمُتَلَكِّئِ، فَأَقَامَ مِنَ الْأَشْيَاءِ أَوَدَهَا، وَنَهَجَ حُدُودَهَا وَلَاءَمَ بِقُدْرَتِهِ بَيْنَ مُتَضَادِّهَا، وَوَصَلَ أَسْبَابَ قَرَائِنِهَا، وَفَرَّقَهَا أَجْنَاساً مُخْتَلِفَاتٍ فِي الْحُدُودِ وَالْأَقْدَارِ وَالْغَرَائِزِ وَالْهَيْئَاتِ بَدَايَا خَلَائِقَ أَحْكَمَ صُنْعَهَا، وَفَطَرَهَا عَلَى مَا أَرَادَ وَابْتَدَعَهَا

Za svaku stvar koju je stvorio odredio je meru, dobro je učvrstio i  pažnjom Svojom uredio, usmerio ka savršenstvu njihovom tako da ne prelaze granice položaja svoga niti su uskraćene u dostizanju cilja svoga. A one se ne oglušuju o naredbe Njegove jer kako bi bilo moguće da se oglušavaju kada sve proističu iz volje Njegove. On je Stvoritelj raznolikosti, bez primene misli, bez podsticaja nagona nekog skrivenog u Njemu, bez ogleda ikakvog uzetog iz nepostojanosti vremena i bez saradnika ikakvog koji bi Mu pomogao u stvaranju začudnosti. Tako je stvaranje stvorenja Njegovih upotpunjeno naredbom Njegovom, pa su se povinovala u poslušnosti prema Njemu i odazvala se pozivu Njegovom. Lenjost lenjivca bilo koga ili tromost onoga koji nalazi izgovore ne sprečava ih da to učine. Zato, On izravnjava zakrivljenost stvari i utvrđuje granice njihove, moći Svojom stvara sklad u suprotnim delovima njihovim i povezuje činioce sličnosti, onda ih razdvaja na vrste različite po granicama, količinama, naravima i oblicima. Sve je to stvaranje novo. On ih čini postojanim, oblikuje ih i stvara kako On hoće.

Iz iste besede je o opisu neba

وَنَظَمَ بِلَا تَعْلِيقٍ رَهَوَاتِ فُرَجِهَا، وَلَاحَمَ صُدُوعَ انْفِرَاجِهَا، وَوَشَّجَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ أَزْوَاجِهَا، وَذَلَّلَ لِلْهَابِطِينَ بِأَمْرِهِ وَالصَّاعِدِينَ بِأَعْمَالِ خَلْقِهِ حُزُونَةَ مِعْرَاجِهَا، وَنَادَاهَا بَعْدَ إِذْ هِيَ دُخَانٌ فَالْتَحَمَتْ عُرَى أَشْرَاجِهَا، وَفَتَقَ بَعْدَ الِارْتِتَاقِ صَوَامِتَ أَبْوَابِهَا، وَأَقَامَ رَصَداً مِنَ الشُّهُبِ الثَّوَاقِبِ عَلَى نِقَابِهَا، وَأَمْسَكَهَا مِنْ أَنْ تُمُورَ فِي خَرْقِ الْهَوَاءِ بِأَيْدِهِ، وَأَمَرَهَا أَنْ تَقِفَ مُسْتَسْلِمَةً لِأَمْرِهِ، وَجَعَلَ شَمْسَهَا آيَةً مُبْصِرَةً لِنَهَارِهَا، وَقَمَرَهَا آيَةً مَمْحُوَّةً مِنْ لَيْلِهَا، وَأَجْرَاهُمَا فِي مَنَاقِلِ مَجْرَاهُمَا، وَقَدَّرَ سَيْرَهُمَا فِي مَدَارِجِ دَرَجِهِمَا، لِيُمَيِّزَ بَيْنَ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ بِهِمَا، وَلِيُعْلَمَ عَدَدُ السِّنِينَ وَالْحِسَابُ بِمَقَادِيرِهِمَا، ثُمَّ عَلَّقَ فِي جَوِّهَا فَلَكَهَا، وَنَاطَ بِهَا زِينَتَهَا مِنْ خَفِيَّاتِ دَرَارِيِّهَا وَمَصَابِيحِ كَوَاكِبِهَا، وَرَمَى مُسْتَرِقِي السَّمْعِ بِثَوَاقِبِ شُهُبِهَا، وَأَجْرَاهَا عَلَى أَذْلَالِ تَسْخِيرِهَا مِنْ ثَبَاتِ ثَابِتِهَا وَمَسِيرِ سَائِرِهَا وَهُبُوطِهَا وَصُعُودِهَا وَنُحُوسِهَا وَسُعُودِهَا

On je uredio udubljenja i uzvišenja i prostrana rastojanja nebeska bez podupirača i oslonca ikakvog, povezao rastojanja i otvore njihove, i nebesa međusobno spojio sponama njima svojstvenim i olakšao pristup visinama nebeskim anđelima koji se spuštaju sa naredbom Njegovom i penju s delima stvorenja Njegovih. On ga je pozvao (nebo) dok je još bilo maglina, pa su se najednom sastavili vezovi spojeva njegovih (i silama privlačenja privukao nebesa jedna drugima), zatim je nebesa odvojio jedna od drugih (i silama odbijanja u središtu) otvorio prolaze njihove i na svakom od puteva njihovih postavio čuvare, i snagom ruke Svoje ih održava da se ne stropoštaju u neizmer prostorni. On je naredio nebu da se potčini naredbi Njegovoj, Sunce njegovo učinio je znamenom vidljivim dana njegovog, a Mesec znamenom bledim noći njegove. Zatim ih je On pokrenuo na putanjama njihovim i odredio brzinu kretanja njihovog u etapama puteva njihovih, da bi pomoću njih razlikovao noć i dan, i da bi se po kretanjima njihovim moglo znati brojanje godina i računanje vremena. Zatim je On unutar prostranosti njegove obesio svod nebeski i ukrasio ga sitnim blistavim biserjem i zvezdama poput svetiljki. One koji kradom prisluškuju pogađa strelicama svetlećim. Zvezde stajačice, zvezde koje se kreću, koje se spuštaju, koje se uspinju, koje su zlokobne i koje su srećne, sve je podvrgao volji i naredbi Svojoj.

I iz iste besede je i o opisu meleka

ثُمَّ خَلَقَ سُبْحَانَهُ لِإِسْكَانِ سَمَاوَاتِهِ وَعِمَارَةِ الصَّفِيحِ الْأَعْلَى مِنْ مَلَكُوتِهِ خَلْقاً بَدِيعاً مِنْ مَلَائِكَتِهِ، وَمَلَأَ بِهِمْ فُرُوجَ فِجَاجِهَا، وَحَشَا بِهِمْ فُتُوقَ أَجْوَائِهَا، وَبَيْنَ فَجَوَاتِ تِلْكَ الْفُرُوجِ زَجَلُ الْمُسَبِّحِينَ مِنْهُمْ فِي حَظَائِرِ الْقُدُسِ، وَسُتُرَاتِ الْحُجُبِ، وَسُرَادِقَاتِ الْمَجْدِ، وَوَرَاءَ ذَلِكَ الرَّجِيجِ الَّذِي تَسْتَكُّ مِنْهُ الْأَسْمَاعُ سُبُحَاتُ نُورٍ تَرْدَعُ الْأَبْصَارَ عَنْ بُلُوغِهَا، فَتَقِفُ خَاسِئَةً عَلَى حُدُودِهَا. وَأَنْشَأَهُمْ عَلَى صُوَرٍ مُخْتَلِفَاتٍ، وَأَقْدَارٍ مُتَفَاوِتَاتٍ، أُولِي أَجْنِحَةٍ تُسَبِّحُ جَلَالَ عِزَّتِهِ، لَا يَنْتَحِلُونَ مَا ظَهَرَ فِي الْخَلْقِ مِنْ صُنْعِهِ، وَلَا يَدَّعُونَ أَنَّهُمْ يَخْلُقُونَ شَيْئاً مَعَهُ مِمَّا انْفَرَدَ بِهِ، بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ، جَعَلَهُمُ اللهُ فِيمَا هُنَالِكَ أَهْلَ الْأَمَانَةِ عَلَى وَحْيِهِ، وَحَمَّلَهُمْ إِلَى الْمُرْسَلِينَ وَدَائِعَ أَمْرِهِ وَنَهْيِهِ، وَعَصَمَهُمْ مِنْ رَيْبِ الشُّبُهَاتِ، فَمَا مِنْهُمْ زَائِغٌ عَنْ سَبِيلِ مَرْضَاتِهِ، وَأَمَدَّهُمْ بِفَوَائِدِ الْمَعُونَةِ، وَأَشْعَرَ قُلُوبَهُمْ تَوَاضُعَ إِخْبَاتِ السَّكِينَةِ، وَفَتَحَ لَهُمْ أَبْوَاباً ذُلُلًا إِلَى تَمَاجِيدِهِ، وَنَصَبَ لَهُمْ مَنَاراً وَاضِحَةً عَلَى أَعْلَامِ تَوْحِيدِهِ، لَمْ تُثْقِلْهُمْ مُؤْصِرَاتُ الْآثَامِ، وَلَمْ تَرْتَحِلْهُمْ عُقَبُ اللَّيَالِي وَالْأَيَّامِ، وَلَمْ تَرْمِ الشُّكُوكُ بِنَوَازِعِهَا عَزِيمَةَ إِيمَانِهِمْ، وَلَمْ تَعْتَرِكِ الظُّنُونُ عَلَى مَعَاقِدِ يَقِينِهِمْ، وَلَا قَدَحَتْ قَادِحَةُ الْإِحَنِ فِيمَا بَيْنَهُمْ، وَلَا سَلَبَتْهُمُ الْحَيْرَةُ مَا لَاقَ مِنْ مَعْرِفَتِهِ بِضَمَائِرِهِمْ، وَمَا سَكَنَ مِنْ عَظَمَتِهِ وَهَيْبَةِ جَلَالَتِهِ فِي أَثْنَاءِ صُدُورِهِمْ، وَلَمْ تَطْمَعْ فِيهِمُ الْوَسَاوِسُ فَتَقْتَرِعَ بِرَيْنِهَا عَلَى فِكْرِهِمْ، وَمِنْهُمْ مَنْ هُوَ فِي خَلْقِ الْغَمَامِ الدُّلَّحِ، وَفِي عِظَمِ الْجِبَالِ الشُّمَّخِ، وَفِي قَتْرَةِ الظَّلَامِ الْأَيْهَمِ، وَمِنْهُمْ مَنْ قَدْ خَرَقَتْ أَقْدَامُهُمْ تُخُومَ الْأَرْضِ السُّفْلَى، فَهِيَ كَرَايَاتٍ بِيضٍ قَدْ نَفَذَتْ فِي مَخَارِقِ الْهَوَاءِ، وَتَحْتَهَا رِيحٌ هَفَّافَةٌ تَحْبِسُهَا عَلَى حَيْثُ انْتَهَتْ مِنَ الْحُدُودِ الْمُتَنَاهِيَةِ، قَدِ اسْتَفْرَغَتْهُمْ أَشْغَالُ عِبَادَتِهِ، وَوَصَلَتْ حَقَائِقُ الْإِيمَانِ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَعْرِفَتِهِ، وَقَطَعَهُمُ الْإِيقَانُ بِهِ إِلَى الْوَلَهِ إِلَيْهِ، وَلَمْ تُجَاوِزْ رَغَبَاتُهُمْ مَا عِنْدَهُ إِلَى مَا عِنْدَ غَيْرِهِ، قَدْ ذَاقُوا حَلَاوَةَ مَعْرِفَتِهِ، وَشَرِبُوا بِالْكَأْسِ الرَّوِيَّةِ مِنْ مَحَبَّتِهِ، وَتَمَكَّنَتْ مِنْ سُوَيْدَاءِ قُلُوبِهِمْ وَشِيجَةُ خِيفَتِهِ، فَحَنَوْا بِطُولِ الطَّاعَةِ اعْتِدَالَ ظُهُورِهِمْ، وَلَمْ يُنْفِدْ طُولُ الرَّغْبَةِ إِلَيْهِ مَادَّةَ تَضَرُّعِهِمْ، وَلَا أَطْلَقَ عَنْهُمْ عَظِيمُ الزُّلْفَةِ رِبَقَ خُشُوعِهِمْ، وَلَمْ يَتَوَلَّهُمُ الْإِعْجَابُ فَيَسْتَكْثِرُوا مَا سَلَفَ مِنْهُمْ، وَلَا تَرَكَتْ لَهُمُ اسْتِكَانَةُ الْإِجْلَالِ نَصِيباً فِي تَعْظِيمِ حَسَنَاتِهِمْ، وَلَمْ تَجْرِ الْفَتَرَاتُ فِيهِمْ عَلَى طُولِ دُءُوبِهِمْ، وَلَمْ تَغِضْ رَغَبَاتُهُمْ فَيُخَالِفُوا عَنْ رَجَاءِ رَبِّهِمْ، وَلَمْ تَجِفَّ لِطُولِ الْمُنَاجَاةِ أَسَلَاتُ أَلْسِنَتِهِمْ، وَلَا مَلَكَتْهُمُ الْأَشْغَالُ فَتَنْقَطِعَ بِهَمْسِ الْجُؤَارِ إِلَيْهِ أَصْوَاتُهُمْ، وَلَمْ تَخْتَلِفْ فِي مَقَاوِمِ الطَّاعَةِ مَنَاكِبُهُمْ، وَلَمْ يَثْنُوا إِلَى رَاحَةِ التَّقْصِيرِ فِي أَمْرِهِ رِقَابَهُمْ، وَلَا تَعْدُو عَلَى عَزِيمَةِ جِدِّهِمْ بَلَادَةُ الْغَفَلَاتِ، وَلَا تَنْتَضِلُ فِي هِمَمِهِمْ خَدَائِعُ الشَّهَوَاتِ، قَدِ اتَّخَذُوا ذَا الْعَرْشِ ذَخِيرَةً لِيَوْمِ فَاقَتِهِمْ، وَيَمَّمُوهُ عِنْدَ انْقِطَاعِ الْخَلْقِ إِلَى الْمَخْلُوقِينَ بِرَغْبَتِهِمْ، لَا يَقْطَعُونَ أَمَدَ غَايَةِ عِبَادَتِهِ، وَلَا يَرْجِعُ بِهِمُ الِاسْتِهْتَارُ بِلُزُومِ طَاعَتِهِ، إِلَّا إِلَى مَوَادَّ مِنْ قُلُوبِهِمْ غَيْرِ مُنْقَطِعَةٍ مِنْ رَجَائِهِ وَمَخَافَتِهِ، لَمْ تَنْقَطِعْ أَسْبَابُ الشَّفَقَةِ مِنْهُمْ فَيَنُوا فِي جِدِّهِمْ، وَلَمْ تَأْسِرْهُمُ الْأَطْمَاعُ فَيُؤْثِرُوا وَشِيكَ السَّعْيِ عَلَى اجْتِهَادِهِمْ، لَمْ يَسْتَعْظِمُوا مَا مَضَى مِنْ أَعْمَالِهِمْ، وَلَوِ اسْتَعْظَمُوا ذَلِكَ لَنَسَخَ الرَّجَاءُ مِنْهُمْ شَفَقَاتِ وَجَلِهِمْ، وَلَمْ يَخْتَلِفُوا فِي رَبِّهِمْ بِاسْتِحْوَاذِ الشَّيْطَانِ عَلَيْهِمْ، وَلَمْ يُفَرِّقْهُمْ سُوءُ التَّقَاطُعِ، وَلَا تَوَلَّاهُمْ غِلُّ التَّحَاسُدِ، وَلَا تَشَعَّبَتْهُمْ مَصَارِفُ الرِّيَبِ، وَلَا اقْتَسَمَتْهُمْ أَخْيَافُ الْهِمَمِ، فَهُمْ أُسَرَاءُ إِيمَانٍ لَمْ يَفُكَّهُمْ مِنْ رِبْقَتِهِ زَيْغٌ وَلَا عُدُولٌ وَلَا وَنًى وَلَا فُتُورٌ، وَلَيْسَ فِي أَطْبَاقِ السَّمَاءِ مَوْضِعُ إِهَابٍ إِلَّا وَعَلَيْهِ مَلَكٌ سَاجِدٌ أَوْ سَاعٍ حَافِدٌ، يَزْدَادُونَ عَلَى طُولِ الطَّاعَةِ بِرَبِّهِمْ عِلْماً، وَتَزْدَادُ عِزَّةُ رَبِّهِمْ فِي قُلُوبِهِمْ عِظَمًا

Onda je Bog Uzvišeni, za prebivalište na nebesima Svojim i naseljavanje najvišeg neba u carstvu Svome, stvorio bića nova, anđele Svoje. Njima je On ispunio otvore udubljenja njihovih i naselio prostranstva ivica njihovih. Između otvora udubljenja tih ore se glasovi onih anđela koji Ga slave u ogradama svetosti, iza zastora skrivenosti i zaklona Uzvišenosti Njegove. A iza tog odjekivanja koje zaglušuje uši je blještuća svetlost koja sprečava da je pogledi dosegnu koji se, odvraćeni, zaustavljaju na krajnjim granicama njihovim. On ih je stvorio u oblicima različitim i sa odlikama i krilima raznolikim. Oni veličaju uzvišenost slave Njegove. Ne prisvajaju sebi sposobnost Njegovu koja se pokazuje u stvaranju, niti tvrde da stvaraju išta od onoga što On Sam čini. Oni su robovi cenjeni, i ne govore dok On ne odobri, i postupaju onako kako On naredi. On ih je učinio poverenicima objave Svoje i poslao ih verovesnicima sa poslanicama naredbi i zabrana Svojih, i zaštitio ih od kolebljivosti sumnji, tako da nijedan od njih ne skreće s puta volje Njegove. On ih je pomogao blagodatima sigurnosti i pokrio srca njihova skrušenošću i mirom, i otvorio im je vrata predavanja veličanju Njega. On im je učvrstio svetionike svetleće kao znake Jednoće Svoje. Tereti greha ih ne pritiskaju, a smenjivanje noći i dana ih ne preobražava. Sumnje ne pogađaju strelama čvrstinu vere njihove, a strepnje ne nasrću na temelje uverenja njihovog. Iskra zlobe i mržnje ne pali se među njima. Pometnja i zapanjenost koje razaraju spoznaju Njega udaljene su od njih. Veličina i strahopoštovanje Božije slave prebiva duboko u grudima njihovim. Zavođenja ne dopiru do njih da bi mogla da nadvladaju mišljenje njihovo. Među njima su oni koji se nalaze u dubinama oblaka kišonosnih, ili u visovima planina uzvišenih, ili u tami sveobuhvatnoj. Postoje i oni čija su stopala probila najniže granice zemlje i poput zastava belih rascepale prazan prostor. Ispod njih duva vetar prijatni koji ih zadržava na mestu do kojeg su stigli. Zauzetost robovanjem Bogu odvraća ih od svakog drugog posla, a istine vere povezuju ih sa spoznavanjem Njega. Čvrsto uverenje u Njega čini ih potpuno usredsređenim na Njega. Čežnje njihove za onim što je kod Njega ne prelaze na ono što je kod nekog drugog. Okusili su slast spoznavanja Njega i napili se iz čaša prepunih ljubavi Njegove. Korenje svesnosti o Njemu usađeno je u dubini srca njihovih i leđa njihova su se povila usled pokoravanja Njemu. Ni dužina želje za Njim ni bliskost položaja njihovog nisu izbrisale strah njihov, niti pokidale veze poniznosti njihove. Ponos ih nije naveo da dela svoja smatraju velikim, niti im poniznost pred Uzvišenošću Božijom dopušta da uznose vrline svoje. Klonulost ih ne obuzima i pored stalnog robovanja njihovog. Žudnja njihova za Njim ne umanjuje se da bi se udaljili od nade u Gospodara svoga. Dugačka moljenja nisu usporila jezike njihove. Ne obuzima ih zaokupljenost ičim drugim da bi utišali visoke glasove u poniznom moljenju. Stoje rame uz rame na mestu obožavanja ne povijajući vratove svoje radi udobnosti u nepokornosti naredbi Njegovoj. Lakoumnosti nemara ne deluju protiv odlučnosti njihove da se trude, a varke strasti ne nadvladavaju odvažnost njihovu. Gospodara Prestola smatraju riznicom za dan potrebe svoje. Zbog ljubavi svoje prema Njemu oni Mu se okreću čak i onda kada se drugi okreću stvorenjima. Za njih robovanje Njemu nema granice krajnje, i ono što ih drži zaokupljenim u pokoravanju Njemu jeste žar robovanja usađena u srcima njihovim koja su vazda ispunjena nadom u oprost i milost Njegovu i strahom od kazne Njegove. Uzrok straha njihovog nikada se ne prekida da bi popustili u ozbiljnosti svojoj, niti ih iskušenja zavode pa da lagana nastojanja vole više od ozbiljnog truda. Prošla dela svoja ne smatraju značajnim, jer kada bi ih smatrali značajnim, onda bi strah izbrisao nadu iz srca njihovih. Ne razilaze se oko Hranitelja svoga usled vlasti šejtanove nad njima, i ne raspršuje ih porok razjedinjenosti međusobne. Ne nadjačava ih zloba zavisti uzajamne, i ne razdvajaju ih putevi kolebljivi. Ne dele ih različiti stepeni odvažnosti. Na taj način su veri posvećeni. Sa njenog užeta ih ne odvaja ni skretanje uma, ni prekoračenja, ni učmalost, ni iznemoglost. U slojevima nebeskim nema prostora ni koliko je koža jedna, a da u njemu nije anđeo koji je na sedždi ili žuri da izvrši naredbe Njegove. Mnoštvo bogoštovlja umnožava znanje njihovo o Gospodaru i uvećava se Uzvišenost Gospodara u srcima njihovim.

Iz iste besede je ovo o opisu zemlje i njenoj rasprostranosti na vodu

كَبَسَ الْأَرْضَ عَلَى مَوْرِ أَمْوَاجٍ مُسْتَفْحِلَةٍ وَلُجَجِ بِحَارٍ زَاخِرَةٍ، تَلْتَطِمُ أَوَاذِيُّ أَمْوَاجِهَا، وَتَصْطَفِقُ مُتَقَاذِفَاتُ أَثْبَاجِهَا، وَتَرْغُو زَبَدًا كَالْفُحُولِ عِنْدَ هِيَاجِهَا، فَخَضَعَ جِمَاحُ الْمَاءِ الْمُتَلَاطِمِ لِثِقَلِ حَمْلِهَا، وَسَكَنَ هَيْجُ ارْتِمَائِهِ إِذْ وَطِئَتْهُ بِكَلْكَلِهَا، وَذَلَّ مُسْتَخْذِيًا إِذْ تَمَعَّكَتْ عَلَيْهِ بِكَوَاهِلِهَا، فَأَصْبَحَ بَعْدَ اصْطِخَابِ أَمْوَاجِهِ سَاجِيًا مَقْهُورًا، وَفِي حَكَمَةِ الذُّلِّ مُنْقَادًا أَسِيرًا، وَسَكَنَتِ الْأَرْضُ مَدْحُوَّةً فِي لُجَّةِ تَيَّارِهِ، وَرَدَّتْ مِنْ نَخْوَةِ بَأْوِهِ وَاعْتِلَائِهِ، وَشُمُوخِ أَنْفِهِ وَسُمُوِّ غُلَوَائِهِ، وَكَعَمَتْهُ عَلَى كِظَّةِ جَرْيَتِهِ، فَهَمَدَ بَعْدَ نَزَقَاتِهِ، وَلَبَدَ بَعْدَ زَيَفَانِ وَثَبَاتِهِ، فَلَمَّا سَكَنَ هَيْجُ الْمَاءِ مِنْ تَحْتِ أَكْنَافِهَا وَحَمْلِ شَوَاهِقِ الْجِبَالِ الشُّمَّخِ الْبُذَّخِ عَلَى أَكْتَافِهَا، فَجَّرَ يَنَابِيعَ الْعُيُونِ مِنْ عَرَانِينِ أُنُوفِهَا، وَفَرَّقَهَا فِي سُهُوبِ بِيدِهَا وَأَخَادِيدِهَا، وَعَدَّلَ حَرَكَاتِهَا بِالرَّاسِيَاتِ مِنْ جَلَامِيدِهَا، وَذَوَاتِ الشَّنَاخِيبِ الشُّمِّ مِنْ صَيَاخِيدِهَا، فَسَكَنَتْ مِنَ الْمَيَدَانِ لِرُسُوبِ الْجِبَالِ فِي قِطَعِ أَدِيمِهَا، وَتَغَلْغُلِهَا مُتَسَرِّبَةً فِي جَوْبَاتِ خَيَاشِيمِهَا، وَرُكُوبِهَا أَعْنَاقَ سُهُولِ الْأَرَضِينَ وَجَرَاثِيمِهَا، وَفَسَحَ بَيْنَ الْجَوِّ وَبَيْنَهَا، وَأَعَدَّ الْهَوَاءَ مُتَنَسَّمًا لِسَاكِنِهَا، وَأَخْرَجَ إِلَيْهَا أَهْلَهَا عَلَى تَمَامِ مَرَافِقِهَا،ثُمَّ لَمْ يَدَعْ جُرُزَ الْأَرْضِ الَّتِي تَقْصُرُ مِيَاهُ الْعُيُونِ عَنْ رَوَابِيهَا، وَلَا تَجِدُ جَدَاوِلُ الْأَنْهَارِ ذَرِيعَةً إِلَى بُلُوغِهَا، حَتَّى أَنْشَأَ لَهَا نَاشِئَةَ سَحَابٍ تُحْيِي مَوَاتَهَا، وَتَسْتَخْرِجُ نَبَاتَهَا، أَلَّفَ غَمَامَهَا بَعْدَ افْتِرَاقِ لُمَعِهِ وَتَبَايُنِ قَزَعِهِ، حَتَّى إِذَا تَمَخَّضَتْ لُجَّةُ الْمُزْنِ فِيهِ، وَالْتَمَعَ بَرْقُهُ فِي كُفَفِهِ، وَلَمْ يَنَمْ وَمِيضُهُ فِي كَنَهْوَرِ رَبَابِهِ، وَمُتَرَاكِمِ سَحَابِهِ، أَرْسَلَهُ سَحًّا مُتَدَارِكًا قَدْ أَسَفَّ هَيْدَبُهُ، تَمْرِيهِ الْجَنُوبُ دِرَرَ أَهَاضِيبِهِ وَدُفَعَ شَآبِيبِهِ،فَلَمَّا أَلْقَتِ السَّحَابُ بَرْكَ بِوَانَيْهَا وَبَعَاعَ مَا اسْتَقَلَّتْ بِهِ مِنَ الْعِبْ‏ءِ الْمَحْمُولِ عَلَيْهَا، أَخْرَجَ بِهِ مِنْ هَوَامِدِ الْأَرْضِ النَّبَاتَ، وَمِنْ زُعْرِ الْجِبَالِ الْأَعْشَابَ، فَهِيَ تَبْهَجُ بِزِينَةِ رِيَاضِهَا، وَتَزْدَهِي بِمَا أُلْبِسَتْهُ مِنْ رَيْطِ أَزَاهِيرِهَا وَحِلْيَةِ مَا سُمِطَتْ بِهِ مِنْ نَاضِرِ أَنْوَارِهَا، وَجَعَلَ ذَلِكَ بَلَاغًا لِلْأَنَامِ، وَرِزْقًا لِلْأَنْعَامِ، وَخَرَقَ الْفِجَاجَ فِي آفَاقِهَا، وَأَقَامَ الْمَنَارَ لِلسَّالِكِينَ عَلَى جَوَادِّ طُرُقِهَا، فَلَمَّا مَهَدَ أَرْضَهُ، وَأَنْفَذَ أَمْرَهُ، اخْتَارَ آدَمَ، عَلَيهِ السَّلامُ، خِيرَةً مِنْ خَلْقِهِ، وَجَعَلَهُ أَوَّلَ جِبِلَّتِهِ، وَأَسْكَنَهُ جَنَّتَهُ، وَأَرْغَدَ فِيهَا أُكُلَهُ، وَأَوْعَزَ إِلَيْهِ فِيمَا نَهَاهُ عَنْهُ وَأَعْلَمَهُ أَنَّ فِي الْإِقْدَامِ عَلَيْهِ التَّعَرُّضَ لِمَعْصِيَتِهِ وَالْمُخَاطَرَةَ بِمَنْزِلَتِهِ، فَأَقْدَمَ عَلَى مَا نَهَاهُ عَنْهُ مُوَافَاةً لِسَابِقِ عِلْمِهِ،فَأَهْبَطَهُ بَعْدَ التَّوْبَةِ لِيَعْمُرَ أَرْضَهُ بِنَسْلِهِ، وَلِيُقِيمَ الْحُجَّةَ بِهِ عَلَى عِبَادِهِ، وَلَمْ يُخْلِهِمْ بَعْدَ أَنْ قَبَضَهُ مِمَّا يُؤَكِّدُ عَلَيْهِمْ حُجَّةَ رُبُوبِيَّتِهِ، وَيَصِلُ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَعْرِفَتِهِ، بَلْ تَعَاهَدَهُمْ بِالْحُجَجِ عَلَى أَلْسُنِ الْخِيَرَةِ مِنْ أَنْبِيَائِهِ، وَمُتَحَمِّلِي وَدَائِعِ رِسَالَاتِهِ قَرْنًا فَقَرْنًا، حَتَّى تَمَّتْ بِنَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ، صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ، حُجَّتُهُ، وَبَلَغَ الْمَقْطَعَ عُذْرُهُ وَنُذُرُهُ، وَقَدَّرَ الْأَرْزَاقَ فَكَثَّرَهَا وَقَلَّلَهَا، وَقَسَّمَهَا عَلَى الضِّيقِ وَالسَّعَةِ فَعَدَلَ فِيهَا، لِيَبْتَلِيَ مَنْ أَرَادَ بِمَيْسُورِهَا وَمَعْسُورِهَا، وَلِيَخْتَبِرَ بِذَلِكَ الشُّكْرَ وَالصَّبْرَ مِنْ غَنِيِّهَا وَفَقِيرِهَا، ثُمَّ قَرَنَ بِسَعَتِهَا عَقَابِيلَ فَاقَتِهَا، وَبِسَلَامَتِهَا طَوَارِقَ آفَاتِهَا، وَبِفُرَجِ أَفْرَاحِهَا غُصَصَ أَتْرَاحِهَا، وَخَلَقَ الْآجَالَ فَأَطَالَهَا وَقَصَّرَهَا، وَقَدَّمَهَا وَأَخَّرَهَا، وَوَصَلَ بِالْمَوْتِ أَسْبَابَهَا، وَجَعَلَهُ خَالِجًا لِأَشْطَانِهَا، وَقَاطِعًا لِمَرَائِرِ أَقْرَانِهَا، عَالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمَائِرِ الْمُضْمِرِينَ، وَنَجْوَى الْمُتَخَافِتِينَ، وَخَوَاطِرِ رَجْمِ الظُّنُونِ، وَعُقَدِ عَزِيمَاتِ الْيَقِينِ، وَمَسَارِقِ إِيمَاضِ الْجُفُونِ، وَمَا ضَمِنَتْهُ أَكْنَانُ الْقُلُوبِ، وَغَيَابَاتُ الْغُيُوبِ، وَمَا أَصْغَتْ لِاسْتِرَاقِهِ مَصَائِخُ الْأَسْمَاعِ، وَمَصَايِفُ الذَّرِّ، وَمَشَاتِي الْهَوَامِّ، وَرَجْعِ الْحَنِينِ مِنَ الْمُولَهَاتِ، وَهَمْسِ الْأَقْدَامِ، وَمُنْفَسَحِ الثَّمَرَةِ مِنْ وَلَائِجِ غُلُفِ الْأَكْمَامِ، وَمُنْقَمَعِ الْوُحُوشِ مِنْ غِيرَانِ الْجِبَالِ وَأَوْدِيَتِهَا، وَمُخْتَبَإِ الْبَعُوضِ بَيْنَ سُوقِ الْأَشْجَارِ وَأَلْحِيَتِهَا، وَمَغْرِزِ الْأَوْرَاقِ مِنَ الْأَفْنَانِ، وَمَحَطِّ الْأَمْشَاجِ مِنْ مَسَارِبِ الْأَصْلَابِ، وَنَاشِئَةِ الْغُيُومِ وَمُتَلَاحِمِهَا، وَدُرُورِ قَطْرِ السَّحَابِ فِي مُتَرَاكِمِهَا، وَمَا تَسْفِي الْأَعَاصِيرُ بِذُيُولِهَا، وَتَعْفُو الْأَمْطَارُ بِسُيُولِهَا، وَعَوْمِ بَنَاتِ الْأَرْضِ فِي كُثْبَانِ الرِّمَالِ، وَمُسْتَقَرِّ ذَوَاتِ الْأَجْنِحَةِ بِذُرَا شَنَاخِيبِ الْجِبَالِ، وَتَغْرِيدِ ذَوَاتِ الْمَنْطِقِ فِي دَيَاجِيرِ الْأَوْكَارِ، وَمَا أَوْعَبَتْهُ الْأَصْدَافُ، وَحَضَنَتْ عَلَيْهِ أَمْوَاجُ الْبِحَارِ، وَمَا غَشِيَتْهُ سُدْفَةُ لَيْلٍ أَوْ ذَرَّ عَلَيْهِ شَارِقُ نَهَارٍ، وَمَا اعْتَقَبَتْ عَلَيْهِ أَطْبَاقُ الدَّيَاجِيرِ وَسُبُحَاتُ النُّورِ، وَأَثَرِ كُلِّ خَطْوَةٍ، وَحِسِّ كُلِّ حَرَكَةٍ، وَرَجْعِ كُلِّ كَلِمَةٍ، وَتَحْرِيكِ كُلِّ شَفَةٍ، وَمُسْتَقَرِّ كُلِّ نَسَمَةٍ، وَمِثْقَالِ كُلِّ ذَرَّةٍ، وَهَمَاهِمِ كُلِّ نَفْسٍ هَامَّةٍ، وَمَا عَلَيْهَا مِنْ ثَمَرِ شَجَرَةٍ، أَوْ سَاقِطِ وَرَقَةٍ، أَوْ قَرَارَةِ نُطْفَةٍ، أَوْ نُقَاعَةِ دَمٍ وَمُضْغَةٍ، أَوْ نَاشِئَةِ خَلْقٍ وَسُلَالَةٍ، لَمْ يَلْحَقْهُ فِي ذَلِكَ كُلْفَةٌ، وَلَا اعْتَرَضَتْهُ فِي حِفْظِ مَا ابْتَدَعَ مِنْ خَلْقِهِ عَارِضَةٌ، وَلَا اعْتَوَرَتْهُ فِي تَنْفِيذِ الْأُمُورِ وَتَدَابِيرِ الْمَخْلُوقِينَ مَلَالَةٌ وَلَا فَتْرَةٌ، بَلْ نَفَذَهُمْ عِلْمُهُ، وَأَحْصَاهُمْ عَدَدُهُ، وَوَسِعَهُمْ عَدْلُهُ، وَغَمَرَهُمْ فَضْلُهُ، مَعَ تَقْصِيرِهِمْ عَنْ كُنْهِ مَا هُوَ أَهْلُهُ

Bog je razneo zemlju po uzburkanim talasima olujnim i dubinama mora nabujalih, gde su se talasi međusobno sudarali, a visoki talasi vodeni preskakali jedni druge. Oni su ispuštali penu poput mužjaka kamile u vreme uzbuđenja polnog. Tako je uzburkanost vode olujne bila potčinjena teretom zemlje, kada ju je zemlja zgnječila grudima svojim popustila je udarajuća uskovitlanost njena, a kada ju je zemlja smotala plećnim kostima svojim, voda se smerno pokorila. Tako je posle komešanja visokih talasa njenih postala krotka i savladana, i zatočenik pokorni u okovima potčinjenosti, a zemlja se rasprostrla i umirila u dubinu struje vodene. Tako je zemlja dokrajčila oholost, ushićenost sobom, položaj visok i nadmoćnost vode, i ukrotila neustrašivost toka njenog koji se zaustavio nakon plahovitosti svoje i umirio nakon uzburkanosti njene. Kada je uzbuđenost vode splasnula pod obalama njenim i pod teretom planina moćnih i visokih položenih na pleća njena, On je dao da poteku izvori vode sa vrhova visokih, i raspodelio ih ravnicama i nizinama njenim i ublažio kretanje njihovo stenama tvrdim i visokim vrhovima planinskim. Tada se smirilo podrhtavanje njeno usled prodiranja planina u delove površine njene i učvršćivanja njihovog u duboka područja njena i utemeljenja njihovog u doline njene. Onda je On stvorio širok prostor između zemlje i svoda nebeskog, i za stanovnike njene pripremio vetar duvajući. Zatim je po njoj izveo stanovnike njene na svim mestima prikladnim. Nakon toga On nije zanemario predele zemlje čiji su delovi veliki oskudevali izvorima vode i gde reke nisu mogle da probiju korita svoja, već im je dao oblake ploveće koji oživljavaju područja neplodna i podstiču rast bilja. On je stvorio velike oblake sabiranjem sitnih oblaka, i kada se voda sakupila u njima, i munje počele da sevaju po krajevima njihovim i bljesak se nastavio ispod oblaka belih, kao i ispod onih teških, On ih je poslao da ispuste kišu obilnu. Oblak je visio iznad zemlje i vetrovi južni su ga gnječili izlivajući vodu njegovu, kao što se kamila savije radi muže. Kad se oblak obori na zemlju i izruči vodu svu koju je nosio u sebi, On čini da izraste bilje na zemlji goloj i trave na planinama suvim. Zemlja se tada obraduje, budući da je okićena vrtovima svojim, i ushićena odećom svojom od rastinja mekog i ukrasa cvetnih. On je sve to učinio sredstvima za izdržavanje ljudi i hranom za životinje. On je otvorio puteve široke po prostranstvima njenim i postavio putokaze za one koji se kreću po stazama njenim. Kada je On rasprostro zemlju i sproveo naredbu Svoju, On je odabrao Adema, mir neka je nad njim, kao najboljeg među stvorenjima Svojim, i učinio ga prvim od stvorenja Svojih. On ga je naselio u raju Svome, dao mu u njemu izobilje u opskrbi i pokazao mu ono što mu je On zabranio. Obavestio ga je da, ako se uputi ka tome, da to znači neposlušnost prema Njemu i opasnost za položaj svoj. Ali on učini ono što mu bejaše zabranjeno, baš kao što je Bog od ranije znao. Zato ga Bog posle pokajanja njegovog spusti na Zemlju, da bi je naselio potomstvom svojim i da bi Mu bio dokaz za robove Njegove. Čak i kada je učinio da umre, On ih nije ostavio bez onoga ko će biti među njima dokaz i polog Božanstva Njegovog, i veza između njih i spoznaje Njega, već im je pružio dokaz preko izabranih verovesnika Svojih i nosioca pologa poruke Njegove, iz razdoblja u razdoblje, sve dok dokaz Njegov nije upotpunjen slanjem Verovesnika našeg Muhameda, neka Bog blagoslovi njega i potomke njegove, čime su polozi Njegovi i opomene dostigli potpunost. On je odredio sredstva životna, kako obilna tako i oskudna, i razdelio ih na skučena i na izdašna. On je to pravedno učinio, kako bi proverio koga god On hoće, blagostanjem ili oskudicom, i da bi time iskušao zahvalnost ili strpljivost imućnog i siromašnog. Onda je On spojio obilje njihovo s nevoljama nemaštine, sigurnost njihovu s mukama nesreće, i zadovoljstva uživanja s teskobama tugovanja. On je utvrdio vekove životne i učinio da budu dugi ili kratki, dao da neki isteknu ranije, a neki kasnije, te ih okončao smrću. On je učinio da smrt pritegne konopce vekova životnih i da ih preseče. On je Onaj Koji zna tajne onih koji ih kriju, šaputanja onih koji tiho govore, pomisli onih koji se odaju nagađanjima, odluke povezane sa čvrstim uverenjem, kretnje očiju, unutrašnje sadržaje srca i dubine nepoznatog. On zna i ono što se može  čuti samo napinjanjem dubina ušiju, letnja utočišta mrava i zimska staništa insekata, odjeke jecaja žena ucveljenih i šum koraka. On zna i mesta u unutrašnjim omotačima latica gde plod pušta izdanke, skrovišta divljači u pećinama planinskim i dolinama, skrovite rupe komaraca među stablima i kori drveća, mesta klijanja listova na granama, mesta kapanja semena koje prolazi kroz kanale slabina, narastanje oblaka sićušnih u goleme, kapljice kiše u oblacima tmastim, čestice prašine razasute vrtlozima vetrova u skutima njihovim, obrise predela zbrisane bujicama kiša, kretanje insekata na nanosima peščanim, gnezda stvorenja krilatih na liticama planinskim i poj ptica cvrkutavih u tminama gnezda. On zna i ono što je urizničeno u školjkama bisernim i šta kriju talasi okeana, sve ono što je skriveno u pomrčini noći i sve ono što blista na svetlosti dana, kao i sve ono što naizmenično prekriva tama i obasjava svetlost, trag koraka svakog, osećaj pokreta svakog, odjek zvuka svakog, pokret usne svake, boravište živoga bića svakog, težinu čestice svake, jecaj ojađenog srca svakog, i zna sve što postoji na Zemlji, kao što su plodovi drveća ili list opali, ili mesto gde je seme položeno, ili krv zgrušana, ili ugrušak, ili početak života i zametak. U svemu tome On ne trpi teškoću ikakvu i nikakvo ometanje Ga ne sprečava u očuvanju onoga što je stvorio, niti Ga klonulost ili slabost zadržavaju da sprovede naredbe i da vodi stvorove. Znanje Njegovo prodire kroz njih i poznat Mu je broj njihov. Pravednost ih Njegova prožima, i pored njihovog podbacivanja u onome što dolikuje položaju Njegovom On ih ne lišava dobrote Svoje.
Dova

اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ الْجَمِيلِ وَالتَّعْدَادِ الْكَثِيرِ، إِنْ تُؤَمَّلْ فَخَيْرُ مَأْمُولٍ، وَإِنْ تُرْجَ فَخَيْرُ مَرْجُوٍّ، اللَّهُمَّ وَقَدْ بَسَطْتَ لِي فِيمَا لَا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ، وَلَا أُثْنِي بِهِ عَلَى أَحَدٍ سِوَاكَ، وَلَا أُوَجِّهُهُ إِلَى مَعَادِنِ الْخَيْبَةِ وَمَوَاضِعِ الرِّيبَةِ، وَعَدَلْتَ بِلِسَانِي عَنْ مَدَائِحِ الْآدَمِيِّينَ، وَالثَّنَاءِ عَلَى الْمَرْبُوبِينَ الْمَخْلُوقِينَ، اللَّهُمَّ وَلِكُلِّ مُثْنٍ عَلَى مَنْ أَثْنَى عَلَيْهِ مَثُوبَةٌ مِنْ جَزَاءٍ، أَوْ عَارِفَةٌ مِنْ عَطَاءٍ، وَقَدْ رَجَوْتُكَ دَلِيلًا عَلَى ذَخَائِرِ الرَّحْمَةِ وَكُنُوزِ الْمَغْفِرَةِ، اللَّهُمَّ وَهَذَا مَقَامُ مَنْ أَفْرَدَكَ بِالتَّوْحِيدِ الَّذِي هُوَ لَكَ، وَلَمْ يَرَ مُسْتَحِقًّا لِهَذِهِ الْمَحَامِدِ وَالْمَمَادِحِ غَيْرَكَ، وَبِي فَاقَةٌ إِلَيْكَ، لَا يَجْبُرُ مَسْكَنَتَهَا إِلَّا فَضْلُكَ، وَلَا يَنْعَشُ مِنْ خَلَّتِهَا إِلَّا مَنُّكَ وَجُودُكَ، فَهَبْ لَنَا فِي هَذَا الْمَقَامِ رِضَاكَ، وَأَغْنِنَا عَنْ مَدِّ الْأَيْدِي إِلَى سِوَاكَ، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ

Bože moj! Ti si posednik opisa lepog i beskrajna su savršenstva svojstava Tvojih! Ako je nada naša usmerena Tebi, Ti si najbolji izvor nadanja. Ako je molba upućena Tebi, Ti si najdostojniji da se od Tebe moli. Bože moj! Obdario si me snagom govora i razuma takvom da ne hvalim nikoga drugog osim Tebe i ne zahvaljujem nikome drugom sem Tebi. Ne upućujem veličanje svoje drugima koji su izvori razočarenja i središta nepoverenja. Ti si odvratio jezik moj od hvaljenja bića ljudskih i veličanja stvorenja izdržavanih. Bože moj! Hvalitelj svaki ima pravo na nagradu od onoga koga hvali. Ja polažem nadu u Tebe da me uputiš ka riznicama milosti Tvoje i obilju oprosta Tvoga. Bože moj! Ovde je onaj koji priznaje da si Jedan i Jedini, kako Ti i dolikuje, i koji smatra da niko drugi osim Tebe ne zaslužuje veličanje i slavljenje ovo. Potreba moja za Tobom jeste takva da je ništa osim dobrote Tvoje ne može ispuniti, niti oskudicu i nespokojstvo ovo išta drugo sem dobročinstva Tvoga može odagnati. Zato, daruj nam blagonaklonost Tvoju na mestu ovom i oslobodi nas od pružanja ruku prema bilo kome drugom osim prema Tebi. Ti, zaista, sve možeš!

—————————————-

* Ova beseda je tako nazvana zato što sadrži opis anđela i drugih vrsta bića. Razlog ljutnje Zapovednika vernika na čoveka koji mu je uputio pitanje je u tome što odgovor na njega nadilazi granice ljudskog poimanja.

  • 5 Marta, 2019

Oznake:

Možda će vas zanimati