Konstitucionalni pokret
Konstitucionalni pokret
U svojoj mladosti Ruhullah se susreće sa događajem zvanim Konstitucionalni pokret. Pa je tako mogao upravo iz stanja, situacija i vijesti koje bi načuo tu i tamo, steći uvid o političkom stanju konstitucionalnog pokreta i borbi sveštenih lica protiv tiranije; to je bilo iskustvo koje mu je u toku revolucije bilo od velike koristi.
Konstitucionalni pokret predvođen sveštenstvom a zbog narodnog nezadovoljstva nepravdom i tiranskim ponašanjem šahovog režima, osnovan je pod sloganom formiranja sudnica za obračun sa nepravdama vladajućeg sistema, no miješanjem britanske ambasade, i usmjeravanjem intelektualaca u željenom smjeru pretvorio se u konstitucionalizam i na koncu pod pritiskom naroda i sveštenika, Muzaferuddin šah je bio primoran izdati dekret o prihvatanju konstitucionalizma.
Nakon formalnog uspjeha konstitucionalnog pokreta, među konstitucionalistima pa čak i sveštenstvom dolazi do spora u vezi prirode ustava i mjere njegove usklađenosti sa šerijatom.
Nakon usvajanja ustava naporima šejha Fadlullaha Nurija i nekolicine njegovih podržavatelja koji su vjerovali u šerijatski ustav, kao dopunu ustava dodali su član o nadzoru mudžtehida nad zakonima parlamenta. To je bilo u značenju da se formalno gledano kraljevska vlast promjeni u konstitutivni i parlamentarni sistem, ali u stvarnosti ustavu se nije pridavao neki značaj. Isto tako nije se ispoštovao stav mudžtehida glede usvajanja zakona, pa se u političkoj strukturi, društvenim i ekonomskim okolnostima nije desila nikakva ozbiljnija promjena.
Nakon toga, Muhamed Ali šah stizanjem na tron zalagao se da potisne konstitucionalni pokret. Ugasio je parlament i proglasio ga razriješenim, ali nakon što je osjetio da nije dovoljno jak, bio je prisiljen predati se konstitucionalizmu.
Osvajanje Teherana i svrgavanje Muhammed Ali šaha, doveli su do toga konstitucionalisti povrate vlast. Autokrati protivni konstitucionalizmu koji su se iz straha posakrivali po ćoškovima, donose odluku da ovaj put na scenu nastupe s novim licem. Konačno, na prevaru i uz trikove prikazujući se kao konstitucionalisti uspjeli su da preuzmu kormilo vlasti, naravno uz podršku britanaca i rusa. Vjerske lidere konstitucionalnosti koji su bili protiv nešerijatskog ustava, sa puta su sklonili optužbama da su protiv konstitucionalnosti, pa su ih postepeno pogubljivali i likvidirali, između ostalog i šejh Fadlullaha Nurija. Na taj način konstitucionalni pokret je već na početku suočen sa devijacijom.
Šejh Fadlullah zbog toga što se držao principa, bio je izložen neprijateljstvima različitih grupacija. Monarhisti ga nisu voljeli zbog njegovo antitiranskog duha, konstitucionalisti ga nisu voljeli zbog teze šerijatske konstitutivnosti, isto tako mnogi ga nisu voljeli jer je bio protiv zapadnjačke, ruske i britanske konstitutivnosti, jer je bio antikolonijalista.[1]
Iskustvo koje je možda Ruhullah u godinama neuspjeha konstitutivnog pokreta mogao dobro da upamti jeste razdor među sveštenicima i prekidanje pokreta nakon pobjede i najvažnije od svega nemar i neidenje u korak sa sveštenicima od strane naroda u konstitucionalnom pokretu. Na način da nakon pogubljenja šejha Fadlullaha, narod nije poduzeo ništa, prošli su mjeseci dok ljudi nisu shvatili da je nešerijatska konstitutivnost ustvari nova tiranija a zbog čega je i šejh ubijen.[2]
Ovo iskustvo je rezultiralo time da Ruhullah u svom ustanku u ime Boga, upre sve svoje napore da probudi narod i da učini da idu ukorak s njim. Isto tako da od samog počekta pokreta spriječi javljanje raskola među sveštenicima pa čak i stavove protivne sveštenicima a u skladu sa režimom, i da nakon pobjede revolucije svim snagama spriječi nastanak raskola među revolucionarnim grupama i narodom.[3] Ovi faktori su bili uzrok da se kasnije na ovaj način sjeća pokreta konstitutivnosti:
„U pokretu konstitutivnosti, na čelu i okosnica pokreta bili su alimi, osnova je potekla iz Nedžefa od strane uleme a u Iranu je počela i vođena od strane uleme. U mjeri u kojoj su željeli da se realizira konstitutivnost i ustav to se i desilo, međutim, nakon toga nije se radilo na tome. Narod je bio neutralan, sveštenici su otišli, svako svojim poslom, s druge strane, agenti stranih sila su bili aktivirani, u to vrijeme posebno engleski agenti, da ih sklone sa scene, ili likvidacijama ili oglašavanjem govornika i pisaca. Trudili su se da izbace sveštenike iz miješanja u politiku, i da politiku prepuste onima – kako oni kažu- kojima mogu a to su evropeizirani, vesternizirani i orijentizirani, a oni su uradili ono što su uradili, tojest, ime je bilo konstitucionalizam a ustvari tiranija, ona tamna nasilna tiranija.“[4]
„Sveštenstvo su potpuno uklonili od miješanja u politiku i podmuklom zavjerom i otrovnom propagandom inspirisanom Zapadom koju su provodili intelektualci i westernizirane i orijentizirane izdajice, u očima sveštenika i pobožnih ljudi parlament i miješanje u izbore su tako predstavili da to predstavlja veliki grijeh i pomaganje nepravde i kufr, tako da je sveštenstvo u potpunosti izašlo sa scene i povuklo se u izolciju a ruke nasilnika i spomenutih izdajnika su bile slobodne, i država je odvučena tamo gdje smo i vi i mi vidjeli.“[5]
„Oni koji su vidjeli da im konstitutivnost nanosi štetu, da im interesi nestaju, nisu dozvolili da bude tako da ustav mora biti u skladu sa islamom a ako ne onda nije legalan, nisu dakle dozvolili da ovi rade šta im je volja. Jedna grupa tih despota postali su konstitucionalisti i ušli u narod. Isti ti konstitucionalisti su kasnije došli i ugušili konstitutivnost.“[6]
„Oni koji nisu željeli da islam u ovoj zemlji postane jak, oni su težili k tome da sve ide njima na ruku, pa su skovali zavjeru na način da poput merhuma age šejha Fadlullaha, koji je u to vrijeme bio istaknuta ličnost Irana, i bio je prihvaćen, skovali su takvu zavjeru da su ga javno pogubili na trgu i pored njega aplaudirali. Bio je ovo plan da izoluju islam, što su i uradili, i nakon toga konstitutivnost nije mogla biti konstitutivnost kakvu je ulema iz Nedžefa htjela, čak su slučaj merhuma šejha Fadlullaha tako loše odrazili u Nedžefu da se ni tamo ne čuje ni glasa o tome.“[7]
Životni stil svjetla
Sin imama, hadž aga Mustafa, prenosi da Ruhullah noću ne bi spavao više od dva-tri sahata, a ostalo vrijeme provodio bi u učenju i podučavanju. Čitao je hikaje i poznate događaje. Čitao je većinu djela poznatih svjetskih pisaca na temu društva i politike. Povjest Irana je više puta iščitao i veoma dobro je poznavao povjest konstitucinalnosti.[8]
[1] Pogledati: Nedžefi Musa, Mukademeje tahlili tarihe tahavvolate sijasije Iran, Teheran, Entešarate Šafak, 1378, str. 190-207.
[2] Pogledati: Džaferijan Resul, Barresi va tahkik dar džanbeše mašrutijjete Iran, Teheran, Našre Tus, 1369, str. 300-332.
[3] Pogledati: Medeni sejjid Dželaluddin, Tarihe sijasije muasire Iran, Kom, Daftare entešarate islami, 1386, sv. 1, str. 132-180.
[4]Sahifeje Imam, sv. 5, str. 328.
[5]Sahifeje Imam, sv. 18, str. 335.
[6]Sahifeje Imam, sv. 18, str. 171.
[7]Sahifeje Imam, sv. 18, str. 247.
[8] Kešverdust Hasan, Mahe taban, str. 43.
