Unutrašnje žlijezde i uloga hormona

Možete zamisliti ljudsko tijelo poput jedne idealne društvene zajednice. Osnovica i stub ovog društva je ljudski skelet, na kojem su izgrađeni i usađeni svi drugi organi i udovi tijela. Unutar ovog skeleta nalaze se porodice i različiti sistemi, koji svi zajedno rade na ostvarivanju zajedničkih ciljeva.

Šest glavnih porodica i sistema koji su smještenu unutar ovog skeleta su:

1. Probavni, tj. digestivni trakt
2. Disajni, tj. respiratorni sistem
3. Sistem krvnih sudova
4. Nervni sistem
5. Žljezdana struktura
6. Reproduktivni organi.[1]

Endogene ili žlijezde s unutrašnjim lučenjem su organi čiju strukturu čine veoma specifične i različite ćelije. Nazivamo ih specifičnim jer je njihova funkcija ograničena na proizvodnju jedne ili dvije složene i jedinstvene supstance koje nazivamo hormonima. Žlijezde hormone ubrizgavaju direktno u krv, putem koje oni stižu do svih ćelija u organizmu. Ljekari i patolozi ih nazivaju žlijezdama bez vlastitih izvodnih kanala.”[2]

Djelovanje ovih žlijezda i materije koju one proizvode uzrok su velikih promjena u tijelu. Sistem žlijezda i ravnoteža hormonalnog sekreta imaju ključnu ulogu u uređenju sistema i ravnoteži tijela, duha, zdravlja, morala i tjelesnih organa. Ukoliko dođe do poremećaja u radu ovih žlijezda i lučenju hormona, doći će do mnogih poremećaja i oštećenja u ljudskim organima i psihi, u moralu i ponašanju čovjeka. Ovi poremećaji u stanju su uzrokovati bolesti i tegobe.

Uprkos napretku koji su su naučnici kroz svoje iskustvo i detaljna istraživanja ostvarili tokom proteklog pola stoljeća, prikupivši mnogo podataka o nepoznatom svijetu žlijezda s unutrašnjim lučenjem i začuđujućem utjecaju hormona, pitanje ovih žlijezda i hemijskih supstanci koje proizvode ipak je toliko složeno i nejasno da su stručnjaci jednostavno primorani otvoreno priznati manjkavost i nedostatak svog znanja o ovoj temi.

Doktor Edith E. Sproul kaže:

“Najznačajniji zaključak koji možemo izvesti u vezi sa sistemom žlijezda s unutrašnjim lučenjem jasno nam kazuje priču o našem neznanju. Mi posjedujemo tek jedan dio osnovnog znanja o ovoj temi. Iako posjedujemo prilično značajne podatke o osobinama hormona i njihovom utjecaju na tijelo, još uvijek ništa ne znamo o načinu njihovog utjecaja i prodiranja.”[3]

Doktor Eustace Chesser kaže:

Žlijezde s unutrašnjim lučenjem su dio ljudskog tijela koje je za nas još uvijek nepoznanica. Mi možemo reći samo šta ove žlijezde rade, zato jer nam iskustvo pokazuje da ukoliko neka žlijezda ne radi ispravno, kod dotične osobe se pojavljuju određena odstupanja i poremećaji. Međutim, još uvijek ne znamo zašto i kako žlijezde obavljaju tu samo sebi svojstvenu funkciju.”[4]

Jedan od rezultata rada žlijezda i lučenja hormona je pubertet i pojava promjena u psiho-fizičkoj građi djeteta. Prema mišljenju biologa, prirodni uzrok pojave puberteta je lučenje seksualnog hormona uz usklađenu djelatnost nekih drugih žlijezda.

„Od početka života pa do puberteta spolni hormoni – utonuli u san – ne obavljaju nikakvu funkciju. U godinama adolescencije hipofiza lučenjem stimulativnog hormona budi ove žlijezde i potiče ih na rad i lučenje spolnih hormona.”[5]

“Testis kod muškaraca je žlijezda koja proizvodi dvije vrste supstanci: jedna je supstanca koja se direktno ubrizgava u krv, zbog čega se testis ubraja u žlijezde s unutrašnjim lučenjem; a druga supstanca je sperma kao sadržaj testisa.

Kod žena, također, postoje dvije žlijezde poznate kao jajnici, koje obavljaju istu funkciju koje obavlja testis kod muškarca. Naravno, razlikuju se po tome što su jajnici kod žene smještenu u utrobi i nisu blizu jedan drugom kao kod muškarca, već su odvojeni i smješteni na dvjema suprotnim stranama materice u donjem dijelu trbuha.”[6]

Vrijeme adolescencije kod djeteta počinje onog trenutka kada se probude spolne žlijezde i, zajedno s drugim žlijezdama, započnu s unutrašnjim lučenjem svoja skrivena djelovanja. Spolni hormon se ubrizgava u krvotok djeteta uzrokujući sveobuhvatne promjene u njegovoj psiho-fizičkoj građi.

Tokom cijelog razdoblja adolescencije, koje traje nekoliko godina, ovi aktivni činioci nastavljaju svoj rad kako bi dijete, koje je tek stupilo u pubertet, doveli do krajnjeg stepena rasta i najvećih visina mladalačke snage i moći i potakle razvoj svih onih stvari koje jasno razdvajaju odraslog čovjeka od odrasle žene.

“Testis posjeduje dvije odvojene uloge. Jedna uloga je proizvodnja muškog hormona koji se zove testosteron, a druga je proizvodnja sperme. Za obje ove djelatnosti postoji poseban potiajni hormon. Testosteron je znatno snažniji do ostalih muških hormona. On u doba puberteta potiče razvoj sekundarnih spolnih osobina i seksualne želje i naklonosti.”[7]

“Hormoni jajnika, također, obavljaju dvije bitne uloge. Prva uloga jeste proizvodnja hormona koji potiče razvoj sekundarnih spolnih osobina i uzrokuje rast i razvoj spolnih organa. Njihova druga funkcija je regulisanje mjesečnog ciklusa.”[8]

“Ubrizgavanjem testosterona u krv započinju promjene i preobražaji koji dječaka pretvaraju u čovjeka. Pod utjecajem i neposrednom kontrolom testosterona ne razvijaju se samo žlijezde, spolni organ, mošnjična kesica i dlake po cijelom tijelu, nego svoj puni razvoj i upotpunjenje dostižu i drugi tjelesni organi, kao i umna snaga. Pod dirigentskom palicom testosterona razvijaju se i mišići i skelet dostižući svoj puni i konačni razvoj.”[9]

“Posebna supstanca koja se ubrizgava u krv potiče razvoj karakteristično muških obilježja i tragova, kao što su rast dlaka na prsima, stomaku i licu, promjena glasa u muški dubok glas i slično. Ovaj proces se ne događa iznenada, već postepeno. Godine između djetinjstva i zrelosti nazivaju se adolescentnim dobom. U tom razdoblju tjelesne promjene kod čovjeka se nadopunjuju i uglavnom su proizvod rada testisa, kao i drugih žlijezda s unutrašnjim lučenjem.”[10]

Jedna od najznačajnijih promjena koje se događaju tokom puberteta je snažan i ubrzan rast kostiju, mišića i svih ostalih unutrašnjih organa ljudskog tijela. Iako dijete neprestano raste i razvija se, od vremena kada je bilo u majčinoj utrobi, a zatim i tokom djetinjstva, rast i razvoj tokom puberteta je tako brz i intenzivan da uopće nije usporediv s rastom u doba djetinjstva. Upravo zbog toga naučnici ovo razdoblje nazivaju “skokom”.

“Spolni hormoni, koji se kod žene luče iz jajnika, a kod muškarca iz testisa, čine ćelije organizma osjetljivim na hormon rasta. Drugim riječima, oni uzrokuju da ćelije postanu osjetljivije i da intenzivnije reaguju na hormone rasta čija je količina u krvi uvijek stalna i ne mijenja se, a rezultat tog utjecaja je stalno povećanje proizvodnje novih ćelija. Ovi procesi utječu na izrazito ubrzan rast i razvoj dječaka i djevojčica koji tokom razdoblja adolescencije, kako se to terminološki kaže, doživljavaju snažan skok.”[11]

“U ovom razdoblju, kao rezultat brzog tjelesnog razvoja, ubrzano se povećava visina čovjeka. Dijete kad se tek rodi, raste veoma brzo. U vremenu između rođenja i pete godine visina djeteta se u prosjeku udvostruči. Nakon toga, prema statističkim podacima, dolazi do usporavanja u rastu, sve do desete godine kada se rast najviše usporava. Nakon tog vremena ponovno započinje doba brzog rasta. Uobičajeno to vrijeme kod dječaka počinje u dvanaestoj, a kod djevojčica godinu dana ranije. Tokom puberteta visina se u prosjeku poveća za dvadeset do dvadeset i pet centimetara. Ovaj rast u poređenju sa cijelim tokom rasta i razvoja ljudskog tijela nije naročito velik, ali pošto se taj rast događa veoma brzo i gotovo iznenada, izaziva veliko čuđenje. Događa se da se visina poveća deset centimetara u toku nekoliko mjeseci, na primjer u periodu neke duge bolesti, dok je djetetu ranije za rast od deset centimetara bilo potrebno i nekoliko godina.”[12]

Skeletna struktura čovjeka oslonac je i nosilac muskulature ljudskog tijela. Prirodni i neprirodni rast kostiju mjerilo je prirodnog ili neprirodnog stasa i uzrasta čovjeka. Kosti se od rođenja postepeno razvijaju i rastu. Njihovim rastom povećava se visina i uspostavlja sklad između tjelesnih organa i udova djeteta. Međutim, u vrijeme puberteta cijeli organizam se nalazi pod snažnim utjecajem faktora rasta, tako da doživljava pravi skok u rastu i razvoju, približavajući se svom posljednjem stadiju.

 

 

[1] Rošd va zendegī, str. 65.

[2] Badan-e ensān, str. 124.

[3] Isto, str. 125.

[4] Rošd va zendegī, str. 114.

[5] Hormonha, str. 23.

[6] Rošd va zendegī, str. 121.

[7] Hormonha, str. 28.

[8] Isto, str. 23.

[9] Baane ensan, str. 140.

[10] Rošd va zendegī, str. 123.

[11] Hormonha, str. 12.

[12] Če midānīm? Bolūg, str. 23.